Rzeczne centrum edukacyjne

Pierwsze Rzeczne Centrum w Polsce a może nawet i w Europie - miejsce edukacji i dialogu, które ma na celu zbliżyć ludzi do rzeki. Centrum będzie miejscem dającym dostęp do aktualnej wiedzy naukowej przełożonej na prosty, czytelny, atrakcyjny sposób dla obiorców o rzekach. Jego funkcjonowanie przełoży się na poprawę świadomości o współzależności rzeki z miastem i mieszkańcami z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi edukacyjnych, atrakcyjnych wydarzeń i cyklicznej oferty dopasowanej do rytmu rzeki i pór roku.

Rzeczne Centrum i okres jego projektowania i budowy to kształtowanie świadomego społeczeństwa obywatelskiego przez wzmocnienie kompetencji przyszłości. To miejsce spotkań, integracji, debat partnerskich w zakresie kształtowania polityki miejskiej, z uwzględnieniem partycypacji społecznej, która może stać się rozwiązaniem systemowym aplikowanym w innych samorządach.

Centrum zlokalizowane w historycznym Mieście Krakowie, kolebce kultury, sztuki, państwowości zlokalizowane pod Wawelem, wbudowane w brzeg rzeki Wisły – królowej Polskich rzek może stać się magnesem turystycznym, wzorcem do naśladowania przez innych. Będzie uzupełnieniem polityki zrównoważonej turystyki Miasta skierowanej na szeroką turystykę, ale przede wszystkim potrzeby mieszkańców z innowacyjną ofertą edukacyjną dla szkół wpisująca się w podstawę programową.
Będzie to miejsce łączące potrzeby społeczne (ruchy miejskie i aktywistyczne) definiowane jako „Rzeki to nie ścieki” z polityką krajową i europejską w zakresie poprawy stanu rzek i zwiększenia bioróżnorodności. Może stać się kluczowym miejscem spotkań i wymiany myśli, poglądów podczas planowanych i realizowanych działań renaturyzacyjnych i inwestycyjnych krakowskich rzek.
Zadanie będzie propagować turystykę i rekreację w dolinach rzek (miejskie parki rzeczne) – odpornej na kryzysy (pandemia). Hipertrofia – rozproszenie ruchu turystycznego w mieście. Wodne szlaki i wodne atrakcje miasta.

Pierwsza etap – analiza potrzeb i oczekiwań
To niezbędna początkowa faza budowy Centrum rzecznego, która polega na zebraniu wiedzy od mieszkańców, organizacji pozarządowych, ekspertów, naukowców i urzędników nt. zauważalnych problemów z rzekami, ich kulturotwórczej siły oraz oddziaływanie na szeroko rozumiane otoczenie. Zdiagnozowanie luk braku wiedzy i/lub jej niedostępności w zakresie rozumienia czym jest rzeka, co daje społeczeństwom, jak funkcjonuje, jakie procesy w niej zachodzą – zarówno w stanie naturalnym jak przekształconym. Badanie wykroczy poza obszar koryta cieku i jej doliny i będzie obejmować zlewnię – czyli m.in. aspekt zagospodarowania przestrzennego.
Badane grupy spytamy min o:
Czym dla ciebie jest rzeka, co ci daje a co odbiera?
Jak często spędzasz czas nad rzeką i co cię do niej zaprasza?
Jak pachnie rzeka?
Wskaż rzekę, która według ciebie jest zdrowa, naturalna.
Czy wiesz co żyje w rzece i co się w niej dzieje?
Co myślisz jak widzisz śmieci w rzece lub przy jej brzegach?
Dlaczego rzeki są brudne i umierają w niej ryby?
Co trafia do rzek?
Czy widzisz korzyści z zalanych dolin rzecznych podczas wezbrań?
Co w rzece zmienia budowa stopnia wodnego?
…..
Badanie zostanie przeprowadzone przy okazji miejskiego wydarzenia nawiązującego do tematyki wodnej – np. Wodna masa krytyczna organizowana corocznie w bliskości miejsca powstania Centrum. Celem badania będzie poznanie potrzeb ich przyszłych użytkowników – zarówno w zakresie potrzeb edukacyjnych czy wymiany myśli, ale też potrzeb zagospodarowania przestrzeni objętej zadaniem. W trakcie badań zwrócona zostanie uwaga na ekspertów, że każdy z nas jest ważnym ogniwem ekosystemu, w którym żyjemy.
Efektem badania będzie postawienie diagnozy jak postrzegane i rozumiane są rzeki przez różne grupy badanych (w tym młodzież szkolną) celem dopasowania Centrum do zdiagnozowanych potrzeb.
Diagnoza ta zostanie wypracowana podczas badań ankietowych i sesji warsztatowych i debat, które będą korzystać z najlepszych praktyk bazujących na idei współtworzenia i partycypacji społecznej. Wydarzeniom będą towarzyszyć spotkania z ekspertami i miłośnikami rzek, którzy będą dzielić się swoją wiedzą z uczestnikami spotkań. Wydarzeniom będą towarzyszyć performance, pokazy filmów, rejsy, warsztaty kreatywne inspiracje, dobre praktyki – np. Oslo, czy muzea rzeki Missisipi – celem sformułowania realnych do wdrożenia rozwiązań wpisujących się w cel i zakres Rzecznego Centrum– wydarzeń, które będą miały na celu zachęcenie i zaproszenie do udziału w badaniu.

Drugi etap – wielowariantowa wizja Centrum rzecznego
Z wykorzystaniem wiedzy nt. potrzeb i oczekiwań badanych grup społecznych zostanie opracowana koncepcja Rzecznego Centrum obejmujące zagospodarowanie budynku ul. Powiśle 11 oraz okolicznego terenu na działce nr 80/3. Koncepcja zostanie wyłożona publicznie w trakcie dedykowanego wydarzenia - zostanie przestawiona jej wizualizacja i główne cechy, w sposób jasny i czytelny odnosząc się do zdiagnozowanych oczekiwań i potrzeb. Do koncepcji będzie można zgłaszać uwagi, zostaną ustalone zasady ich uwzględniania.
Podczas tego etapu realizacji zadania w sposób czytelny i klarowny zostaną wskazane ograniczenia projektowe – założony budżet na realizację czy ograniczenia czasowe.

Trzeci etap – opracowanie projektu Rzecznego Centrum  
Wybrane rozwiązanie koncepcyjne zostanie przełożone na projekt architektoniczny i wykonawczy. Prace projektowe realizowane będą z wykorzystaniem psychologii i socjologii architektury, które będą miały na celu odwzorować relacje człowieka z rzeką w kontekście dbania o naturalne ekosystemy rzeczne i naprawy tych zdegradowanych.  W tym celu wykorzystana zostanie psychologia architektury - nauka o oddziaływaniu człowieka na przestrzeń oraz przestrzeni na człowieka. Istota tej nauki jest zwrócenie uwagi, że energia przestrzeni ma istotny wpływ na samopoczucie, nastrój, a także stan zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka. Sposób zagospodarowania przestrzeni naszego otoczenia ma duży wpływ na nasze relacje, jakość życia oraz efektywność działania.
Ten cel obiorą architekci i urbaniści zaangażowani do tej części prac – do zaprojektowania idealnej przestrzeni pozwalającej na świadome użytkowanie i wyraz szacunku do natury, bez której nie jesteśmy w stanie żyć zwłaszcza w dużych miastach.

Czwarty etap – budowa Rzecznego Centrum
To etap realizacji. Przestrzeń budynku Powiśle 11 oraz otaczającego go terenu zostanie przebudowana/zaadoptowana zgodnie z oczekiwanym projektem.

Piąty Etap – otwarcie Centrum i impreza towarzysząca
To finalny element zadania – dni otwarcia pierwszego w Polsce a może nawet i w Europie takiego Centrum rzecznego o jakim marzyli mieszkańcy, grupy aktywistyczne, eksperci i urzędnicy. Miejsca edukacji i dialogu o rzece i wodzie, która do niej trafia.
Uroczystemu otwarciu towarzyszyć będą wydarzenia tematyczne.


Zadanie będzie realizowane pod opieką merytoryczną Fundacji Zdrowa Rzeka z siedzibą w Krakowie. W projekcie przewiduje się udział szerokiego grona ekspertów wielu dziedzin m.in. hydrologów, przyrodników, ekologów, hydrotechników, architektów, technologów, antropologów, historyków czy socjologów.
 

Miastotwórcza rola rzek nie tylko nie jest wystarczająco obecna, jest też niewystarczająco znana i przepracowana w kraju, w którym Odrzańska katastrofa odkryła prawdziwy kryzys władzy, wiedzy i współpracy wokół rzek.

W Krakowie istnieje aktywność wybranych ruchów społecznych na rzecz rzek, obecny jest aktywizm (głównie poprzez sztukę i interwencje), nie ma natomiast wiodącego lidera, który nie tylko zagreguje działania wokół rzek, ale przede wszystkim przedstawi i będzie edukować o rzekach jako warunku zdrowej współzależności miasto - mieszkańcy - przyszłość - zmiana klimatu a potrzebę tę, lub wręcz obowiązek - wzmacniają nie tylko coraz bardziej świadome sytuacji społeczności ale również regulacje prawne (dyrektywa wodna, agenda celów zrównoważonego rozwoju i inne regulacje i polityki europejskie).

Istnieje wiedza, praktyki oraz tworzone są procesy naprawcze, innowacyjne rozwiązania wokół rzek/wody, które należy zbliżać do mieszkańców a które do tej pory funkcjonują w niedostępnych przestrzeniach (specjalistyczne laboratoria, centra badawcze, firmy, uczelnie, wiedza specjalistów i ekspertów zamknięta w hermetycznym i niezrozumiałym języku).

W Rzecznym Centrum wiedza ta zostanie otwarta, udostępniona i współtworzona, a za pomocą narzędzi i technologii, będzie mogła być rozwijana czy wręcz aplikowana na inne miasta/miejsca. Działania te mają służyć poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: czym są rzeki, jakie mają w nich role (w miastach i na terenach pozamiejskich), jakie innowacje mogą się przyczynić do poprawy jakości wód, jak realizować wodną politykę miejską by zaspokajała potrzeby całego otoczenia, w tym również nie-ludzi.