Tablica informująca o lokalizacji Julagu I Płaszów

Charakterystyka długoterminowych skutków: Ocena merytoryczno-prawna propozycji zadania   „Tablica informująca o lokalizacji Julagu I Plaszów” Złożonego w ramach Budżetu Obywatelskiego o numerze projektu BO.D13.25/25 wykonana przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa na podstawie § 15 ust.3 uchwały nr LI/1410/21 Rady Miasta Krakowa z dnia 13.01.2021 r. w sprawie Regulaminu budżetu obywatelskiego Projekt „Tablica informująca o lokalizacji Julagu I Plaszów” o numerze BO.D13.25 /25 do Budżetu Obywatelskiego został zgłoszony w kategorii Kultura. Projekt polega na umieszczeniu przy ul. Prokocimskiej (wskazano jako możliwą lokalizację działki 127/10, 130/18, 130/ 13 lub w pasie drogowym do nich przylegającym) tablicy informacyjnej, która przypomni o istnieniu obozu pracy przymusowej dla Żydów (Julag I), który powstał w połowie 1942 r. pomiędzy ulicą Wielicką, a linią kolejową Płaszów – Kraków. W ostatnich latach dwa obozy: Julag II Prokocim i Julag III Bieżanów zostały upamiętnione stosownymi tablicami. Istnienie Julag I przy ul. Prokocimskiej to nadal zupełnie zapomniany fakt. Uważamy, że należy przypomnieć jego historię. Więźniami obozu byli Żydzi z gett w Krakowie i pobliskich miejscowościach. W chwili założenia obóz podlegał dowódcy SS i policji w dystrykcie krakowskim, a latem 1943 r. został podporządkowany obozowi pracy przymusowej Plaszow (Zwangsarbeitslager Plaszow des SS- und Polizeiführers im Distrikt Krakau). Przez cały okres istnienia Julagu I funkcję komendanta sprawował Franz Josef Müller. Lokalizacja Julagu I była związana z planami rozbudowy krakowskiego węzła kolejowego. Szybki postęp inwestycji opierał się na wykorzystaniu przymusowej pracy więźniów, stąd w obozie skoszarowano ponad 1000 osób, w zdecydowanej większości młodych mężczyzn zdolnych do ciężkiej, fizycznej pracy. W 1943 r. warunki życia więźniów zdecydowanie pogorszyły się. Dochodziło także do selekcji i egzekucji. W czerwcu 1943 r. w Julagu I wybuchła epidemia tyfusu, która znacząco wpłynęła na funkcjonowanie obozu i zdziesiątkowała więźniów. Jesienią tego samego roku przystąpiono do likwidacji obozów pracy dla Żydów w całym Generalnym Gubernatorstwie. Większość więźniów Julagu I została odesłana do obozu macierzystego, a następnie, po selekcji do obozów przy zakładach zbrojeniowych w dystrykcie radomskim. Projekt należy ocenić jako wartościowy i zasługujący na realizację. Zaproponowana forma tablicy w formie prostego upamiętnienia, jak i jej planowane miejsce są trafione. Mimo pierwszego wrażenia, że tablica ta nie spełni swoich funkcji informacyjno-edukacyjnych (proponowane miejsce znajduje się przy słabo uczęszczanym, niedawno wyremontowanym odcinku ul. Prokocimskiej), wybór tego miejsca jest słuszny, gdyż pozawala na skuteczne podkreślenie specyfiki obozu, jako powstałego przede wszystkim dla rozbudowy sąsiedniego węzła kolejowego – tego, który znajduje się zaledwie kilkanaście metrów od proponowanej lokalizacji. Forma i skład tablicy winny być proste. Informacje historyczne przytoczone we wniosku są poprawne i aktualne. Co ważne, nie zawierają błędów i uproszczeń. Natomiast można rozważyć uzupełnienie ostatecznej treści tablicy cytatem więźnia lub więźniarki, który oprócz rzeczowego przekazu historycznego wprowadzałby do proponowanego upamiętnienia osobisty, ludzki wymiar doświadczenia obozowego. Możliwe jest również dodanie schematycznej mapy z lokalizacją wymienionych trzech obozów – raczej w formie poglądowej/estetycznej niż rzeczowej mapy topograficznej (niewielka skala w znaczy sposób wpłynęłaby na brak jej czytelności). Upamiętnienie to w pewien sposób „domykałoby” historię i pamięć o krakowskich Julagach. Na podkreślenie zasługuje również fakt, że wszystkie te upamiętnienia są inicjowane przez lokalną społeczność, co stanowi ich dodatkowy walor. Pozytywnie należy ocenić szacunkowe koszty realizacji zadania, natomiast odnośnie harmonogramu wydaje się być konieczne wydłużenie okresu przewidzianego na realizację zamierzenia. W trakcie dokonywania oceny merytoryczno-prawnej ustalono, że działki na których mogłoby zostać zrealizowane upamiętnienie stanowią własność Gminy Miejskiej Kraków (pismo Wydziału Skarbu Miasta UMK z dnia 07.04.2023 r. znak GS-13.10.11.2023) Po dokonaniu na podstawie § 15 ust. 1 i 5 Regulaminu budżetu obywatelskiego Miasta Krakowa (uchwała nr LI/1410/21 Rady Miasta Krakowa z dnia 1.01.2021 r.) oceny merytoryczno – prawnej pod kątem spełnienia kryteriów wskazanych w § 1 ust. 2, § 2-3 i § 17 ust. 1 cyt. Regulaminu oraz powołując się na pozytywną opinię wyrażoną przez Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miasta Krakowa – pismo z dnia 19.03.2025 r. znak BP-05.6724.76.2025.MJA, mając na względzie konieczność zastosowania się na etapie realizacyjnym zadania do wytycznych wskazanych przez Wydział, Muzeum Krakowa, pozytywnie opiniuje projekt, stwierdzając, że jest on zgodny z powołanymi przepisami.