Projekt ogólnomiejski
NR 147:
Niebiesko-Zielone Ogrody przed Klasztorem Norbertanek
Edycja Budżet Obywatelski 2025 Projekt ogólnomiejski Realizacja projektu odbywać się będzie w przestrzeni ogólnodostępnej.
700 000,00 PLN
kwota potrzebna do realizacji
Lokalizacja
Główna lokalizacja: Teren przed Klasztorem SS. Norbertanek: od Rudawy do rogatki klasztornej, po obu stronach ul. Tadeusza Kościuszki, wraz z pętlą tramwajową. Z wyłaczeniem zakresu remontu ul. Kościuszki
Krótki opis projektu
Wspólnie możemy zmienić zapomniane zieleńce i parkingi przed Klasztorem Norbertanek i na pętli Salwator w przyjazny środowisku system Niebiesko-Zielonych Ogrodów - pięknej i pożytecznej przestrzeni rekreacyjnej i reprezentacyjnej Zwierzyńca i Krakowa
Opis projektu
Ideą propozycji zadania pt. Niebieskio-Zielone Ogrody przed Klasztorem Norbertanek jest kompleksowe zagospodarowanie terenów leżących po obu stronach ulicy Kościuszki, od Rudawy do wylotu ul. Księcia Józefa, wraz z terenem pętli tramwajowej. Tereny te zostały pozostawione poza zakresem zakończonego ostatnio remontu ul. Kościuszki. Leżą one w całości na trzech rozległych działkach geodezyjnych, będących własnością gminy m. Krakowa. Składają się z wielu niejako odrębnych fragmentów - zieleńców, chodników, podjazdów, parkingu - dla których czynnikiem unifikującym jest tylko (i aż!) długa fasada zabudowań i murów obronnych Klasztoru SS. Norbertanek. Siła i tożsamość tej dominanty przestrzennej może być wykorzystana jako inspiracja dla całego projektu.
Obecnie tereny te są albo zupełnie niezagospodarowane, albo zaniedbane i zdegradowane, zarówno jak idzie o zieleń (liche trawniki, przerośnięte i zdziczałe nasadzenia), jak i o nawierzchnie utwardzone (niejednorodne, spękane, zapadnięte). Pod zabytkowymi średniowiecznymi murami stoją chaotycznie zaparkowane, a nawet porzucone od miesięcy samochody (!) i PRL-owskie betonowe donice zarośnięte chwastami (patrz zdjęcia). Na terenach nieutwardzonych walczą o przetrwanie nie tylko zdziczałe krzewy i drzewa, ale nawet trawa.
Z pewnością stopniowo pojawi się tu jakaś wegetacja, może nawet urządzone zostaną zieleńce. Jednak celem tej propozycji zadania jest uprzedzenie tego chaotycznego procesu i całościowe zaprojektowanie i zagospodarowanie tego rozległego, różnorodnego obszaru, tak aby stanowił spójną, estetyczną i funkcjonalną wartość, współgrającą z nowoczesną infrastrukturą techniczną ulicy Kościuszki i historycznym sąsiedztwem Klasztoru Norbertanek.W ten sposób powstanie zgodna z rangą miejsca nowa jakość przestrzeni publicznej.
W poprzednich stuleciach na tym obszarze krzyżowały się trakty handlowe i codzienne drogi mieszkańców Zwierzyńca i Krakowa, ale co widać w starej ikonografii (m.in. Plan Kołłątajowski Krakowa), były tu także liczne sady i ogrody, a nawet małe zbiorniki wodne. Na terenie obecnej pętli, wśród drzew owocowych, stał dom klasztornego ogrodnika (wg relacji jego córki, Zofii Panek), wokół rozciągały się łąki i ogrody. Być może dawne posiadłości Panien Zwierzynieckich mogą zostać częściowo przywrócone do życia, jako nowoczesne, Niebiesko - Zielone Ogrody.
Dlaczego Niebiesko - Zielone? Obecne czasy wymagają od nas odpowiedzialności za naturę. W myśl idei MPA, czyli adaptacji miast do zmian klimatu, nowe urządzenia zieleni, uzupełnione o elementy retencji wód opadowych powinny stanowić tzw. zielono-niebieską infrastrukturę, czyli system łagodzenia niekorzystnych zjawisk cywilizacyjnych i klimatycznych miasta. "Kraków łapie deszcz" to jedna z takich inicjatyw.
Niebiesko-zielona infrastruktura to liczne korzyści ekonomiczne i socjalne. Zatem taka inwestycja może być szansą odtworzenia dawnych, dopełniających się funkcji tego tętniącego życiem miejsca: funkcji komunikacyjnej oraz gospodarczej i społecznej.
Wypracowane rozwiązania projektowe powinny nawiązywać do tej złożonej tożsamości miejsca, jako skrzyżowania traktów komunikacyjnych, historycznego sposobu użytkowania tych terenów, okolicznych pól i ogrodów gospodarczych, do sąsiedztwa spławnej rzeki. Stworzymy kilka ogrodów tematycznych: ogrody kwiatowe, np. różany, zielarski, ogród deszczowy, ogród cienisty – wszystkie zgodnie ze specyficznymi warunkami wilgotności i nasłonecznienia. Odpowiednio dobrane nasadzenie dadzą na przestrzeni zamieniających się pór roku specyficzne kolory i zapachy. Jako element łączący, wykorzystana będzie woda: niewielki strumień lub sadzawka, nawiązujące do pobliskich rzek, Wisły i Rudawy, do gospodarki wodnej prowadzonej na Zwierzyńcu przez klasztor, jak stawy rybne, spławianie drewna i towarów. Na pętli tramwajowej, w głębi, jako nawiązanie do sadów klasztornych, posadzimy drzewa owocowe, a pomiędzy nimi rabaty z bylinami. Dookoła stanie niskie ogrodzenie od strony torowiska, ławki przy ścieżce w formie korso, centralny klomb, obejmujący także istniejące drzewa.
Mała architektura będzie mieć wspólny dla wszystkich ogrodów charakter i będzie obejmować: ścieżki, ławki, strumień i/lub sadzawkę, mostek, płotki, schody i pochylnie pomiędzy tarasami ziemnymi (wykorzystamy pochodzące z początku XX w. stalowe barierki), a także informację o roli Klasztoru w historii gospodarczej i kulturowej Zwierzyńca, jak panele informacyjne, model przestrzenny bryły klasztoru, etc. Oświetlenie ograniczymy do minimum koniecznego ze względów bezpieczeństwa, tak aby nie zwiększać powszechnego w miastach problemu "zanieczyszczenie światłem". Wyeksponowanie sylwety klasztoru Norbertanek będzie priorytetem nocnego wyglądu Ogrodów.
Ciągłość tradycji tego miejsca to splatające się codzienne i odświętne życie dzielnicy i parafii. Wydarzenia religijne, jak procesja Bożego Ciała czy Rezurekcja, ale nade wszystko pochód Lajkonika i odpust Emaus, to lokalne tradycje, które są znakiem firmowym Zwierzyńca i całego Krakowa. To dziedzictwo musi zostać uwzględnione w procesie projektowania, który na wszystkich etapach winien być konsultowany z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Zachowamy i wyeksponujemy stary wapienny bruk pod murami klasztoru, ale zrujnowane nawierzchnie betonowe i asfaltowe zamienimy w powierzchnie przepuszczalne. Nawierzchnię ścieżek spacerowych wykonamy z materiałów przepuszczalnych dla wody. Osiągniemy minimalizację powierzchni utwardzonych przez zastąpienie ich terenem biologicznie czynnym lub przepuszczalnym. Wyeksponujemy zawężony obecnie wjazd do klasztoru i piękną, zwieńczoną kamiennym łukiem bramę, zachowamy utwardzoną powierzchnię historycznego ciągu procesyjnego dookoła kościoła i pamiątkę Misji.
Tłumienie hałasu jest ważną cechą zielono-niebieskiej infrastruktury. Po pełnej modernizacji floty autobusów i tramwajów (spełniających najnowsze normy), walory rekreacyjne powstałej przestrzeni publicznej będą w pełni satysfakcjonujące. Dołączą inne korzyści, jak łagodzenie stresu (praca, szkoła), oderwanie oczu od ekranu telefonu, zmieniające się kolory i zapachy kwitnących roślin. Może da się słyszeć śpiew ptaków…
Korzyści jakie uzyskamy dzięki tym wszystkim elementom to poprawa retencji wód opadowych, złagodzenie lokalnego mikroklimatu, oczyszczanie powietrza, zapobieganie powstawanie efektu wyspy ciepła, a wreszcie wspomniany już dobrostan oczekujących pasażerów, przechodniów i spacerowiczów - mieszkańców dzielnicy i całego miasta. Zabetonowany węzeł komunikacji samochodowej, autobusowej i tramwajowej może uzyskać przyjazną środowisku i ludziom oprawę, która złagodzi uciążliwości urbanizacji i zmian klimatycznych.W ten sposób możemy zupełnie zmienić oblicze od lat zaniedbanego historycznego centrum Zwierzyńca. Przywrócić mu dawna rangę!
Dostępność takiego założenia będzie powszechna, zarówno w skali dzielnicy, jak i w skali miasta. Będzie ogólnodostępne dla wszystkich grup społecznych i wiekowych (od przedszkolaków po seniorów), we wszystkie dni tygodnia, ze wszystkimi udogodnieniami dla niepełnosprawnych 9obecnie jest tu wiele barier architektonicznych). Naszym wzorem – przy wszystkich różnicach – mógłby być powstały także na bazie Budżetu Obywatelskiego park im. Wisławy Szymborskiej na terenach dawnych ogrodów Karmelitów na Piasku.
Podsumowując, po remoncie infrastruktury technicznej ul. Kościuszki w rejonie Salwatora, nadszedł czas na przestrzeń publiczną, którą we współczesnych miastach projektuje się jako infrastrukturę zielono-niebieską. Wspólnie możemy zmienić zaniedbane zieleńce i parkingi wokół przystanków autobusowych i na pętli tramwajowej w starannie zaprojektowany i zrealizowany system pięknych, pożytecznych ogrodów - świadectwo dawnej świetności ekonomicznej i kulturowej Zwierzyńca. Niebiesko-Zielone Ogrody przed Klasztorem Norbertanek będą zarazem godnym przedpolem tego monumentalnego, drugiego po Wawelu, zabytku Krakowa.
><
UZASADNIENIE PROJEKTU
Tereny objęte propozycją projektu pozostawały poza zakresem zakończonego niedawno remont ul. Kościuszki. Obecnie są one albo zupełnie niezagospodarowane, albo zaniedbane i zdegradowane, zarówno jak idzie o zieleń, jak i o nawierzchnie utwardzone. Po remoncie infrastruktury technicznej, nadszedł czas na przestrzeń publiczną, którą współcześnie kreuje się jako infrastrukturę niebiesko - zieloną, stąd Niebiesko - Zielone Ogrody przed Klasztorem Norbertanek.
Potrzeba inwestycji daje się łatwo dostrzec i uzasadnić. Obserwujemy tu wielki ruch ludzi, zarówno w dni powszednie (dojazdy do szkół i pracy) jak i dni wolne od pracy (rekreacja, potrzeby religijne). Ulicami Księcia Józefa i Kościuszki nieustannie napływają strumienie pojazdów komunikacji zbiorowej i rowerów. Tymczasem na przestrzeni od Rudawy do samej rogatki klasztornej nie ma ani jednej ławki: ani na pętli tramwajowej, ani na przystankach autobusów metropolitalnych, ani wzdłuż chodników. To tylko jeden, ale jakże symptomatyczny przykład zupełnego zapomnienia o potrzebach mieszkańców w tym rejonie.
Zwierzyniec dla Krakowa! Węzeł komunikacji zbiorowej Salwator służy nie tylko mieszkańcom Zwierzyńca, ale jako punkt przesiadkowy komunikacji zbiorowej, obsługuje mieszkańców wszystkich dzielnic Krakowa. Jest to także jeden z najczęściej wybieranych przez Krakowian „kierunków” rekreacyjnych. Stąd ruszają oni na Kopiec Kościuszki i Sowiniec, nad Wisłę, do Tyńca i nad Rudawę. Poszczególne części terenu są połączone przejściem dla pieszych, dobrze oświetlone, pełnią podobne funkcje, a zatem idealnie nadają się do wykorzystania na proponowane zadanie.
Ideą propozycji zadania jest połączenie w spójna całość mniejszych, odrębnych elementów terenu, jak pętla, dolny i górny taras ziemny, wjazd gospodarczy do Klasztoru z małym parkingiem, ciągi piesze i zieleńce idące w stronę rogatki. Propozycja przedstawia stworzenie kilku różnorodnych, ale połączonych ze sobą ogrodów tematycznych z elementami wody, jako systemu niebiesko - zielonej infrastruktury, odpowiadającej wyzwaniom klimatycznym współczesnego miasta (MPA). W ten sposób wspólnie możemy zmienić szczątkowe zieleńce wokół przystanków autobusowych i na pętli tramwajowej w nowoczesną reprezentacyjną przestrzeń publiczną: przyjazną dla środowiska, łagodzącą zmiany klimatu, dającą wytchnienie w wirze codziennych spraw, a nawet pouczającą. Zadaniu przyświeca bowiem także cel edukacyjny: informacja o roli Klasztoru w historii gospodarczej i kulturowej Zwierzyńca, tablice informacyjne, model przestrzenny bryły klasztoru, etc.
O ileż przyjemniej i zdrowiej, zamiast czekać na autobus czy tramwaj na przystanku, w kurzu i upale, będzie przechadzać się czy usiąść w jednym z nowych Ogrodów, i podnieść oczy na wieże Klasztoru. Albo idąc w stronę placu na Stawach, zamiast rozpalonym chodnikiem, zboczyć nieco i przejść żwirowymi ścieżkami nad sadzawką. Lub po trudnym dniu w szkole, zamiast od razu wsiadać do autobusu czy na rower, posiedzieć z książką, albo z telefonem, w Ogrodzie Różanym. Korzyści społeczne, kulturowe, edukacyjne i psychologiczne dobrze zaprojektowanej przestrzeni publicznej, a zwłaszcza przestrzeni zielonej, są opisywane w teorii architektury co najmniej od XIX wieku.
Dostępność Niebiesko - Zielonych Ogrodów przed Klasztorem Norbertanek będzie powszechna; będą mogli z nich korzystać mieszkańcy Salwatora, Zwierzyńca i Krakowa, we wszystkie dni tygodnia: użytkownicy komunikacji zbiorowej, piesi, rowerzyści, rodzice z dziećmi w drodze do i z licznych w okolicy szkół i przedszkoli, wreszcie odwiedzający kościół. Zapewniony zostanie dostęp i wszelkie udogodnienia dla niepełnosprawnych, którzy obecnie natrafiają tu na wiele barier.
Reasumując, zadanie o nazwie Niebiesko - Zielone Ogrody przed Klasztorem Norbertanek jest przedsięwzięciem z wielu względów potrzebnym, zarówno w skali dzielnicy, jak i w skali miasta, a także możliwym do realizacji.
| Nazwa | Opis | Koszt |
|---|---|---|
| Projektowanie | Kompleksowy projekt zagospodarowania terenu i urządzenia Ogrodów | 100 000,00 PLN |
| Realizacja | Realizacja części wspólnych zagospodarowania terenu i poszczególnych Ogrodów | 600 000,00 PLN |
| 700 000,00 PLN |
| Nazwa | Opis | Data |
|---|---|---|
| Projektowanie | Kompleksowy projekt zagospodarowania terenu i urządzenia Ogrodów | 2026 |
| Realizacja | Realizacja części wspólnych zagospodarowania terenu i poszczególnych Ogrodów | 2027 |