Tchnijmy nowego ducha w plac św. Ducha

Edycja Budżet Obywatelski 2016 Projekt ogólnomiejski Realizacja projektu przewiduje ograniczoną liczbę uczestników.

Lokalizacja

Główna lokalizacja: plac Świętego Ducha, Dzielnica I Stare Miasto, Kraków, Polska (działka 570/6)

Opis projektu

Założenia zadania

Projekt zakłada likwidację parkingu na działce 570/6 (zbieg ulicy Szpitalnej i placu św. Ducha) i utworzenia przestrzeni publicznej o charakterze rekreacyjno-kulturalnym. Proponowana nazwa nowego obszaru:  skwer im. Heleny Modrzejewskiej.

[Uzasadnienie nazwy: Helena Modrzejewska 2 czerwca 1891 położyła kamień węgielny pod budowę znajdującego się na placu św. Ducha Teatru Miejskiego (obecnie Teatr im. J. Słowackiego), wielokrotnie występowała także na jego scenie (Spacerownik teatralny: Kraków Heleny Modrzejewskiej). Wydaje się, że jest to właściwe miejsce uhonorowania tej wybitnej polskiej aktorki. W pobliskim kościele św. Krzyża jest piękna płaskorzeźba poświęcona jej pamięci. Kopia tej tablicy mogłaby być umieszczona na projektowanym placu.]

Realizacja projektu pozwoli na utworzenie przestrzeni publicznej w obrębie reprezentacyjnej części miasta funkcjonalnie połączonej z fragmentem placu św. Ducha zagospodarowanym skwerem im. Jacka Woźniakowskiego, nadając jej odpowiednią rangę w tkance miejskiej. Plac winien stać się oprawą dla budynków znajdujących się w jego bezpośrednim sąsiedztwie, czyli kościoła św. Krzyża, Teatru im. Juliusza Słowackiego, Domu pod Krzyżem (oddziału Muzeum Historycznego Miasta Krakowa), z uwzględnianiem różnorodności architektonicznej wynikającej z okresu powstania ww. budowli. Powinien mieć charakter wielofunkcyjny, przede wszystkim stanowić miejsce odpoczynku i rekreacji dla mieszkańców i turystów, a także miejsce organizacji imprez plenerowych takich jak pokazy, wystawy, instalacje, związane np. z działalnością instytucji, które go otaczają (teatr, muzeum). W tym celu na placu należy zapewnić przyłącza infrastrukturalne (wodne, energetyczne, teletechniczne, nagłośnieniowe) oraz systemem bezprzewodowego dostępu do Internetu. Plac musi być dostępny dla osób starszych i niepełnosprawnych ruchowo, a na płycie może zostać umieszczona makieta dotykowa, będącej częścią trasy turystycznej dla osób niepełnosprawnych wzrokowo. W ramach uporządkowania otoczenia placu należy także zlikwidować postój taksówek znajdujący się na działce 570/7 oraz wprowadzić zakaz parkowania i postoju dla pojazdów typu meleks.

Zakres realizacji zadania

Ogłoszenie konkursu na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej, przygotowanie projektu budowlanego, uzyskanie wymaganych prawem zgód, przygotowanie i przeprowadzenie przetargu, wykonanie robót obejmujących: wymianę mediów (w razie potrzeby), instalację niezbędnych przyłączy, wymianę nawierzchni placu, instalację pasa wodnego, montaż mebli miejskich, oświetlenia, iluminacji, monitoringu, nasadzenie roślinności.

Efekty realizacji zadania

Rewitalizacja powierzchni miejskie – 0,13 ha

Zmniejszenie ruchu samochodowego w obrębie Plant

Zmniejszenie emisji spalin do atmosfery

Wprowadzenie elementów zieleni miejskiej

UZASADNIENIE PROJEKTU

I. Cel i zasadność realizacji projektu

1. Stan obecny

Działka nr 570/6 jest własnością Gminy Miejskiej Kraków. Zgodnie z Miejscowym planem  zagospodarowania przestrzennego obszaru "STARE MIASTO" - Uchwała Nr XII/131/11 Rady Miasta Krakowa z dnia 13 kwietnia 2011 r. ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego Nr 255, poz. 2059 z dnia 17 maja 2011 r., obszar ma status KUp.1 (teren urządzeń komunikacyjnych). Na działce znajduje się parking całodobowy, niestrzeżony płatny z około 60 miejscami. Jest on wykorzystywany przede wszystkim przez osoby, nie będące mieszkańcami Starego Miasta, nie służy zatem rozwiązaniu deficytu miejsc parkingowych dla tej grupy. W roku 2014 na obszarze jednostki I.1 mieszkało na stałe 3 280 osób (dane: Serwis WWW StatKrak), a wg szacunków (dane uzyskane z Zarządu Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie)  na terenie zamkniętym granicami Plant jest około 1 000 miejsc parkingowych. Ze względu na zmniejszającą się z roku na rok liczbę mieszkańców tego obszaru (w 2007 r - była to liczba 3 997, 2008 - 3 844, 2009-3 723, 2010-3 669, czyli w ciągu 8 lat ubyło 717 mieszkańców), a także charakter miejsca obecna liczba miejsc parkingowych powinna pozostać na obecnym poziomie.

Funkcjonowanie parkingu w tym miejscu powoduje:

- zwiększenie emisji spalin zawierających substancje szkodliwe dla zdrowia organizmów żywych, takie jak tlenek węgla CO; węglowodory HC i ich pochodne; tlenek i dwutlenek azotu; tlenek, dwutlenek, trójtlenek azotu; ołów i jego związki; co powoduje pogorszenie i tak fatalnego stanu powietrza w tym rejonie miasta,

- zwiększenie poziomu hałasu w obrębie pierwszej obwodnicy. Plac i okoliczne ulice (św. Krzyża, Szpitalna) ujęte są na mapach terenów zagrożonych hałasem - mapy przekroczeń wartości dopuszczalnych poziomów dźwięku LDWN i LN - dla hałasu drogowego (Mapa akustyczna Miasta Kraków).

Dodatkowa ze względu na umożliwienie parkowania poza obrębem parkingu wzdłuż placu i równoległe usytuowanie postoju taksówek utrudniony jest przejazd "do" i "z" ul. Szpitalnej, co powoduje wzajemne blokowanie się samochodów.

2. Charakterystyka miejsca

Plac św. Ducha w Krakowie został wytyczony około 1890 roku w związku z budową gmachu Teatru Miejskiego. Z dawnej zabudowy zakonu duchaków (klasztor, szpital, kościoły, szkoła) ocalały jedynie Dom pod Krzyżem – budynek szpitala scholarów (obecnie zajęty przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa), zabudowania klasztoru duchaczek oraz kościół św. Krzyża. Dominantą placu jest monumentalny budynek Teatru im. Juliusza Słowackiego, zaprojektowany przez Jana Zawiejskiego w stylu eklektycznym z przewagą neobaroku nawiązujący do architektury opery Garniera w Paryżu i opery wiedeńskiej.

3. Zgodność z kierunkami polityki urbanistycznej i uwarunkowaniami prawnymi

3.1. Kontekst ogólny

W historycznych centrach miast europejskich znacznie ogranicza się ruch samochodowy, zwłaszcza na obszarach chronionych wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Obszar Krakowa objęty w roku 1978 wpisem UNESCO w granicach Plant wraz z Wawelem wynosi 93,6 ha (dane z Miejscowego plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Stare Miasto”). Najlepszym sposobem poruszania się po jego terenie jest spacer po dotarciu komunikacją miejską. Należy wykorzystywać doświadczenia takich miast jak Kopenhaga, w której centrum zostało przekształcone w obszar przyjazny pieszym, gdzie rozbudowano infrastrukturę rowerową oraz wyeliminowano setek miejsc parkingowych. Redukcja liczby miejsc postojowych może stać się elementem polityki zachęcania do korzystania z komunikacji publicznej, rowerowej czy pieszej. Warto wziąć pod uwagę wypowiedzi prof. Jana Gehl (specjalisty realizującego projekty poprawienia jakości życia i przestrzeni publicznych dla wielu miast, m.in. Kopenhagi, Londynu, Nowego Jorku, Melbourne, Sydney), który twierdzi "Kiedy ograniczamy ruch samochodów, życie od razu staje się bogatsze. Ludzie wychodzą na ulice, przybywa kawiarni, można swobodnie rozmawiać, dzieci mogą chodzić bezpiecznie. Doszedłem do wniosku, że im więcej dróg, tym więcej samochodów. A im więcej deptaków i placów bez samochodów, tym więcej ludzi i atrakcyjnego życia miejskiego. To prosta zależność, udowodniona w szczegółowych badaniach. Każda poprawa jakości przestrzeni publicznych natychmiast skutkuje wzrostem ich użytkowania. ("Cały świat goni Kopenhagę". A Warszawa?)

- Założenia utworzenia placu są zgodny z zapisami 30 uniwersalnych zasad tworzenia i modernizacji placów miejskich, które zostały przygotowane przez naukowców i ekspertów w 2007 r. w ramach projektu "Plac - europejskie dziedzictwo" współfinansowanego z unijnego programu Kultura 2000 (Karta europejskich placów miejskich. 30 rekomendacji do tworzenia lub rewitalizacji placów).

3.2. Prawo krajowe

- Zakres projektu zgodny jest z zadaniami gminy określonymi w art. 7.1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1515, 1890).

3.3. Prawo miejscowe (wybrane dokumenty)

- Zgodność ze Strategią Rozwoju Krakowa -  Uchwała Nr LXXV/742/05 Rady Miasta Krakowa z dnia 13 kwietnia 2005 r., w zakresie celu strategicznego III: Kraków europejska metropolią o ważnych funkcjach nauki, kultury i sportu: Cel operacyjny III-3: Zachowanie dziedzictwa kulturowego, w tym rewitalizacja zespołów zabytkowych miasta.

- Zgodność projektu ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa - dokument ujednolicony (Uchwała Nr XII/87/03 z dnia 16 kwietnia 2003 r. zmieniona uchwałą Nr XCIII/1256/10 z dnia 3 marca 2010 r. zmieniona uchwałą Nr CXII/1700/14 z dnia 9 lipca 2014 r.); załącznik Strukturalne jednostki urbanistyczne "Stare Miasto" w zakresie ochrona i kształtowanie przestrzeni placów miejskich: Rynku Głównego, Małego Rynku, placów: Wszystkich Świętych, Szczepańskiego, św. Marii Magdaleny, ojca Adama Studzińskiego, św. Ducha.

- Zgodność projektu z Miejscowym planem  zagospodarowania przestrzennego obszaru "Stare Miasto" - Uchwała Nr XII/131/11 Rady Miasta Krakowa z dnia 13 kwietnia 2011 r.,  w zakresie celów określonych w § 4. w tym przede wszystkim: ochrona wartości kulturowych, krajobrazowych i historycznego układu urbanistycznego „Starego Miasta” wraz z Wzgórzem Wawelskim, ustalenie zasad i warunków zagospodarowania i wykorzystania przestrzeni publicznych, ustalenie zasad obsługi infrastrukturalnej i komunikacyjnej podporządkowanej historycznemu układowi ulic i placów oraz priorytetowi ruchu pieszego.

- Zgodność z Lokalnym Programem Rewitalizacji dla Starego Miasta - Uchwała Nr LIII/673/08 Rady Miasta Krakowa z dnia 8 października 2008 r. , w zakresie punktu Rewitalizacja i modernizacja przestrzeni publicznej: "uporządkowanie przestrzeni ulicznej pod kątem funkcjonalnym i estetycznym w sposób adekwatny do rangi i funkcji poszczególnych ulic i placów w strukturze obszaru (między innymi likwidacja barier, zwężenie pasa jezdnego, poszerzenie chodników, rozwiązanie problemu miejsc parkingowych, odnowienie nawierzchni, oświetlenia i elementów małej architektury, nasadzenie roślin)".

- Zgodność z Programem ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Krakowa - Uchwała Nr XCII/1379/13 Rady Miasta Krakowa z dnia 4 grudnia 2013 r., w zakresie działania długoterminowego - propozycja działań naprawczych dla terenów o niskim priorytecie narażenia na hałas, dla których wskaźnik M przyjmuje wartości od 0-20.

 - Zgodność z Programem obsługi parkingowej dla miasta Krakowa - Uchwała Nr LIII/723/12 Rady Miasta Krakowa z dnia 29 sierpnia 2012 roku. Według informacji zawartych w ww. dokumencie planowana jest etapowa budowa parkingów w obszarze śródmieścia funkcjonalnego o łącznej liczbie miejsc około 18 271. Ich rozmieszczenie pozwala na szybkie dotarcie w rejon Starego Miasta albo piechotą, albo transportem miejskim.

Projekt nawiązuje także do planów rozbudowy Muzeum Teatralnego zgodnych ze zwycięską koncepcją plastyczno-architektoniczną wybraną w ramach konkursu rozstrzygniętego w lutym 2012 r.

II. Wpływ projektu na życie mieszkańców

Realizacja projektu pozwoli na:

 - poprawę warunków środowiskowych (ograniczenie emisji spalin, hałasu, zmniejszenie skutków miejskiej wyspy ciepła),

- poprawę estetyki przestrzeni w obrębie tzw. pierwszej obwodnicy,

- poprawę bezpieczeństwa ruchu.

Zasadne jest aby w dalszej perspektywie w obszarze jednostki administracyjnej I.1 umożliwić parkowanie jedynie mieszkańcom zameldowanym na pobyt stały (oraz wyznaczyć kilkanaście miejsc dla osób niepełnosprawnych). Pozostałe osoby, w tym m.in. osoby zatrudnione na tym obszarze, studenci, użytkownicy usług powinni korzystać przede wszystkim z transportu miejskiego, a Ci, którzy nie zrezygnują z samochodów będą mieli do dyspozycji miejsca parkingowe na obszarach przylegających.

III. Atrakcyjność projektu

Dla mieszkańców i turystów:

- miejsce odpoczynku – funkcja rekreacyjna,

- miejsce spotkań – funkcja integracyjna,

- miejsce atrakcji – kameralne wydarzenia kulturalni np. wystawy plenerowe, instalacje artystyczne, działania teatralne, projekcje multimedialne,  warsztaty edukacyjne - funkcja kulturalno-rozrywkowa.

Dla miasta:

- odnowienie historycznej substancji miejskiej,

- poprawa estetyki przestrzeni publicznej,

- budowa marki Krakowa jako "zrównoważonego miasta",

 - budowa społeczeństwa obywatelskiego poprzez zaangażowanie lokalnej społeczności w proces projektowania przestrzeni.