Sztuka nie zna granic (wiekowych również)

Edycja Budżet Obywatelski 2016 Projekt lokalny - Dzielnica XII - dotyczy całego obszaru Realizacja projektu przewiduje ograniczoną liczbę uczestników.

Lokalizacja

Główna lokalizacja: Dzielnica XII Bieżanów-Prokocim, Kraków, Polska

Opis projektu

Projekt „Sztuka nie zna granic (wiekowych również)” realizowany w okresie 1-12.2017 jest projektem edukacyjno-integrującym skierowanym do min. 100 osób – mieszkańców osiedla Nowy Bieżanów zarówno młodszych jak i starszych.
Działania projektowe skierowane są do mieszkańców dzielnicy XII Bieżanów-Prokocim, z naciskiem na osoby starsze i młodsze w celu budowania dialogu międzypokoleniowego.
Celem projektu jest zwiększenie różnorodności działań edukacyjno-integrujących wśród mieszkańców XII dzielnicy. Projekt łączy aktywność edukacyjną z działaniami integrującymi i międzypokoleniowymi. Komponent edukacyjny zakłada wszechstronną edukację w różnych obszarach sztuki jak teatr, muzyka, rękodzieło ale również w zakresie dbania o sobie. Natomiast komponent instytucjonalny obejmuje działania międzypokoleniowe wzmacniający i integrujący lokalną społeczność. Poprzez działania chcemy zintegrować lokalną społeczność i wzmocnić poczucie lokalnej „małej ojczyzny” jak i przynależności do danego miejsca.
Działania zostały tak zaplanowane, aby odpowiadać na potrzeby lokalnych mieszkańców, ale również, aby swoją atrakcyjnością przyciągnęły szerokie spektrum uczestników.
Rekrutacja: Zgłoszenia do projektu będą przyjmowane indywidualnie na formularzu. Rekrutacja odbędzie się na bieżąco - po ustaleniu szczegółowego harmonogramu działań. W przypadku zgłoszenia się większej ilości osób zostanie stworzona lista rezerwowa. Jednakże będą podejmowane starania, aby w działaniach wzięło udział jak najwięcej osób (np. poprzez zwiększenie liczby osób w grupie - przy zachowaniu jakości działania).
Zaplanowano działania w tematyce „Sztuka nie zna granic (wiekowych również)”:

1. Rękodzieło artystyczne
a) zajęcia warsztatowe
W ramach działania odbędą się zajęcia manualne - 1 miesiąc x 2 spotkania x 3h x 10 miesięcy
 Zajęcia obejmą różnorodne techniki jak: decoupage (na styropianie, malarski, na szkle), filcowanie (na sucho, na mokro), quilling, organza, bibułkarstwo, origami, technika sutasz, scrapbooking.
Warsztat: 3h x 2 spotkania x 10 miesięcy = 60h
Jeden warsztat: 16-20 osób
Zajęcia otwarte dla wszystkich – starszych i młodszych.

b) wyjście do muzeum
Działania te będą polegały na szukaniu inspiracji w swoich działaniach rękodzielniczych poprzez wizytę w Muzeum Etnograficznym w Krakowie jak i w Zalipiu - obejrzenie wystawy jak i wzięcie udziału w warsztatach realizowanych przez muzeum.
Zwiedzanie muzeum etnograficznego (w Krakowie i Zalipiu): 4 grupy x śr. 20 osób = 80 osób
wzięcie udziału w warsztatach: 4 grupy x śr. 20 osób = 80 osób
Zajęcia otwarte dla wszystkich – starszych i młodszych.

2. Teatr
a) zajęcia warsztatowe
W ramach tego zadania zaplanowano stworzenie grupy, która w sposób samodzielny będzie przygotowywać się do różnych występów teatralnych.
Spotkania: śr. 1 spotkanie x 3h x 1 tydzień x 4 tygodnie x 10 miesięcy = 120h zajęć
4 występy
Zajęcia otwarte dla wszystkich – skierowane głównie do seniorów.

b) wyjście do teatru
Zaplanowano wyjścia do krakowskich teatrów. Sztuki będą dedykowane zarówno osobom młodszym jak i starszym.
5 wyjść x śr. 20 osób = 100 osób

3. Muzyka
a) zajęcia chóru
W ramach tego działania zaplanowano wzmocnienie działań lokalnego chóru poprzez działania promocyjne jak przygotowanie ulotki oraz zorganizowanie warsztatów połączonych z występami
3 występy x śr. 20 osób
1 ulotka
b) wyjście do opery/filharmonii
Zaplanowano wyjścia zarówno do opery jak i filharmonii. Ze względu, iż repertuar będzie dopasowany do wieku uczestników zaplanowano:
2 wyjścia dla dzieci (1 filharmonia, 1 opera) x 20 osób = 40 osób
4 wyjścia (osoby dorosłe) x 15 osób = 60 osób

4. Sztuka dbania o siebie
a) zajęcia z wizażu i dobrego wyglądu
Zajęcia otwarte – dedykowane osobom dorosłym (z naciskiem na osoby starsze)
2 sesje x 3h = 6h x 2 grupy =12h
2 sesje x śr. 16 osób = 32 osoby

b) zajęcia z dobrego odżywiania się
Zaplanowano 8 spotkań x 3h z zakresu przygotowywania zrównoważonych posiłków dopasowanych do osób starszych. W ramach zajęć uczestnicy będą przygotowywać wspólnie potrawy.
Zajęcia otwarte – dedykowane osobom dorosłym (z naciskiem na osoby starsze)
8 spotkań x 3h = 32h
8 spotkań x śr. 24 osoby

c) zajęcia ruchowe
Zaplanowano zajęcia z gimnastyki senioralnej – dopasowane do potrzeb osób starszych.
Spotkania: śr. 1 spotkanie x 1h x 1 tydzień x 4 tygodnie x 10 miesięcy = 40h zajęć
Zajęcia otwarte – dedykowane osobom dorosłym (z naciskiem na osoby starsze)

5. Sztuka odkrywania „małej ojczyzny”
a) Spacery po okolicy
Zaplanowano cztery spacery po okolicy wraz z przewodnikiem. Działanie to skierowane jest do wszystkich osób zainteresowanych. Szacuje się, iż podczas jednego wyjścia grupa będzie liczyć 20-30 osób. Spacery będą dopasowane do możliwości osób starszych. Będzie można zabrać kijki. Cele spacerów: Dwór Czeczów, Pomnik pod Orłem, Zespół pałacowo-parkowy Anny i Erazma Jerzmanowskich w Prokocimiu oraz Wzgórze Kaim. Każdy spacer zostanie poprowadzony przez przewodnika, który przybliży uczestnikom lokalną historię.

UZASADNIENIE PROJEKTU

Czy starość ma się równać samotność, rezygnacja czy alienacja? Czy osiedle Bieżanów to tylko rzędy bloków i wieżowców – sypialnia Krakowa?

1. Trudna sytuacja osób starszych

W Polsce od kilkunastu lat obserwowany jest proces zmiany struktury demograficznej, którego cechą jest rosnący udział osób starszych w populacji. Podobnie jak w całej Polsce przedstawia się sytuacja osób starszych w woj. małopolskim. Zgodnie z prognozami demograficznymi wzrost procentowy w tej grupie będzie miał charakter stały. Wydłużająca się przeciętna długość życia sprawia, że w perspektywie najbliższych dwudziestu kilku lat nastąpi gwałtowny proces starzenia się ludności (dane GUS). W przypadku samego Krakowa – odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej populacji mieszkańców miasta wynosi niemal 20%. Wobec powyższego Kraków już obecnie jest miastem, które znacznie przekracza próg starości zaawansowanej. Jednocześnie Kraków charakteryzuje JEDEN Z NAJWYŻSZYCH WSKAŹNIKÓW LICZBY TZW. SĘDZIWYCH STARCÓW (osób powyżej 80 r.ż.).

Osiedle Nowy Bieżanów – osiedle Krakowa liczy sobie ok. 15 tysięcy mieszkańców i zajmuje obszar ok. 150 ha. Jest to typowe wielorodzinne, wielkopłytowe osiedle z wysoką 11-kondygnacyjną zabudową punktową i podłużną oraz 5-kondygnacyjną zabudową podłużną. W obrębie osiedla znajdują się również enklawy zabudowy jednorodzinnej oraz nowa generacja zabudowy wielorodzinnej powstała w ostatnich latach. W 1978 roku oddano do użytku pierwsze budynki a realizację całego osiedla ukończono w 1982 roku. Z demograficznego punktu widzenia Nowy Bieżanów jest osiedlem międzypokoleniowym. Pierwsi mieszkańcy to już osoby starsze – seniorzy w licznej  reprezentacji. Z drugiej strony powstające nowe bloki przyciągają młode rodziny tak więc mamy tu do czynienia z dwiema falami demograficznymi.

2. Potrzeby osób starszych i młodszych

Szczególnego znaczenia w odniesieniu do osób starszych nabiera pojęcie aktywności, które jest jednym z ważniejszych determinantów jakości życia. Jak wynika z literatury przedmiotu, jakość życia wg gerontologów obejmuje takie wymiary funkcjonowania osoby starszej, jak: np. ruchliwość, niezależność w czynnościach dnia codziennego, uczenie się, doskonalenie i satysfakcja z życia (Senior w przestrzeni społecznej, N. Pikuła, W-wa, 2013). Starość niejednokrotnie utożsamiana jest ze spadkiem sprawności, pogarszającym się stanem zdrowia, zmianą bądź utratą ról społecznych oraz zmniejszeniem ilości posiadanych kontaktów wpływających na dobrostan człowieka. W tym kontekście - starzejącego się społeczeństwa – KLUCZOWA JEST KWESTIA PROMOWANIA AKTYWNOŚCI OSÓB STARSZYCH I ZWIĘKSZENIE OFERTY SKIEROWANJE DO TEJ GRUPY W CELU ZAPEWNIENIA WŁAŚCIWEJ JAKOŚCI ŻYCIA. W Polsce oddziaływania mające na celu aktywizację seniorów są ciągle w fazie początkowej. Istnieje potrzeba ich rozwijania i propagowania, przede wszystkim po to, by poprawić jakość życia seniorów ale też by zapobiec utrwalaniu się stereotypu nieaktywnego, bezradnego, pozbawionego chęci życia seniora. Konsekwencje starzenia wpływają na powstawanie problemów ze zdrowiem, a zachowania prozdrowotne mogą zapewnić osobom starszym możliwość samodzielnego funkcjonowania i pozostawania we własnym środowisku, a także odgrywają wielką rolę w utrzymywaniu zdrowia. Wg „Raportu na temat sytuacji osób starszych w Polsce” (2012 r.) reakcja na zmiany w strukturze ludności nie powinna jednak sprowadzać się tylko do rozszerzania lub wprowadzania nowych świadczeń materialnych, ale WYMAGA RÓWNIEŻ PROWADZENIA DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH, przygotowujących społeczeństwo do zwiększania się liczby i odsetka ludzi starych oraz pokazujących związane z tym wyzwania. Raport zwraca również uwagę, że osoby wieku 60+ to w dużej mierze (49%) osoby samotne, bądź mieszkające jedynie ze współmałżonkiem. Taka sytuacja jest bardziej charakterystyczna dla miast, gdzie osoby samotne stanowią ok. 2/3 tej grupy wiekowej. Sytuacja osób starszych zależy m.in. od sytuacji rodzinnej i społecznej seniora, jego stanu zdrowia, aktywności życiowej oraz stopnia akceptacji oraz zrozumienia środowiska lokalnego dla starości i procesów z nią związanych. Raport ten podkreśla KONIECZNOŚĆ AKTYWIZACJI SPOŁECZNEJ OSÓB STARSZYCH W MIEJSCU ZAMIESZKANIA i zwraca uwagę że rolę tę powinny pełnić organizacje pozarządowe. Do zadań realizowanych na rzecz osób starszych powinno należeć umożliwienie im samodzielnego na miarę możliwości życia oraz zapewnienie im ważnej i stabilnej pozycji w strukturze lokalnej społeczności. Podkreśla również, że najskuteczniejsza okazuje się działalność na rzecz seniorów realizowana na poziomie lokalnym. Międzynarodowa Strategia Działania w Kwestii Starzenia się Społeczeństw (tzw. Plan Madrycki), przyjęta przez Polskę w 2002 r. formułuje najważniejsze obszary działania w stosunku do ludzi starszych. Należą do nich m.in.: budowa społeczeństwa przyjaznego ludziom w każdym wieku, EDUKACJA OSÓB STARSZYCH; DBAŁOŚĆ O DOBRY STAN ZDROWIA I SAMOPOCZUCIE OSÓB STARSZYCH.  Z drugiej strony problem aktywnego starzenia się związany jest z problemami w obszarze rozwiązań społecznych na rzecz seniorów, takich jak: brak w środowiskach lokalnych oferty edukacyjnej dla seniorów, niski stopień organizacji i instytucjonalizacji działań na rzecz seniorów (działania na rzecz seniorów lokalnie podejmują jednorazowo szkoły, parafie, dom kultury organizując obchody Dnia Babci, Dziadka, Seniora). Przeprowadzona analiza wskazuje, że na terenie Bieżanowa (osiedle na obrzeżach Krakowa) brak jest oferty skierowanej do osób starszych jak i działań integrujących lokalną społeczność.

Opisane zjawiska mają swoje konkretne przełożenie nie tylko na brak lokalnych ofert aktywizowania się osób dojrzałych, ale działają również stygmatyzująco, przyczyniając się do utrwalania negatywnego obrazu osoby starszej.  

W ramach działań w roku 2014, pionierskich działań skierowanych do osób starszych na terenie peryferyjnego osiedla (osiedle Nowy Bieżanów – ostatnie osiedle na obrzeżach Krakowa, graniczy z Wieliczką) powstał Kolpingowski Klub Seniora [dalej KKS]. W spotkaniu inauguracyjnym, 4.12.2014 wzięło udział 30 seniorek i seniorów w wieku 60+. Frekwencja zaskoczyła samych organizatorów. Prowadzone działania pozwoliły na stworzenie wspólnoty lokalnej – zainicjowały budowanie więzi wśród seniorów.
Argumentem koronnym do przygotowania niniejszej oferty była informacja zwrotna od samych seniorów.

3. Istota działań międzypokoleniowych

Wzrost witalności obecnych pokoleń ludzi starszych oraz wyniki badań naukowych w dziedzinie psychologii ukazujące możliwości rozwojowe w okresie późnej dorosłości zmieniają w sposób zasadniczy tradycyjny obraz starzenia się i starości człowieka. W tym kontekście pojawia się pytanie, czy zmieniający się status ludzi starszych we współczesnym społeczeństwie znajduje odzwierciedlenie w postawach społecznych wobec osób starzejących się i procesu starzenia się człowieka? Czynnikami, które obecnie w dynamiczny sposób wpływają na relacje międzypokoleniowe to: demografia i szok przyszłości wywołany przez zmiany technologiczne. Przemiany wzorców ekonomicznych i kulturalnych oraz przejście od społeczeństwa industrialnego do społeczeństwa wiedzy stopniowo rozmywają struktury rodzinne i obniżają poziom aktywnego obywatelstwa. Zmiany te doprowadzaj do indywidualizacji struktur społecznych i do wzrostu segregacji pokoleń.

Należy wziąć pod uwagę zmieniający się kształt relacji rodzinnych w Polsce. Rodzina stanowi najistotniejszą przestrzeń spotkania osób należących do różnych pokoleń, jednak coraz częściej mamy do czynienia z oddaleniem geograficznym dziadków od wnuków. Spotkania przybierają charakter incydentalny, co nie musi oznaczać, że pozbawiony ciepłych uczuć. W efekcie coraz mniej kontaktów międzypokoleniowych w gronie rodzinnym opiera się na częstych interakcjach.

Relacje międzypokoleniowe dostarczają natomiast swoistego kontekstu, w którego obrębie jednostki dorastają i osiągają dojrzałość. Tworzą również tło, na którym ludzie odmierzają, odznaczają i wartościują swoje starzenie się. Jakość relacji międzypokoleniowych kształtuje zaś uczucia, myśli i działania wobec innych. Współpraca międzypokoleniowa sprzyja bowiem z jednej strony niezależności i samodzielności, z drugiej zaś – współzależności rozumianej jako pomost do samostanowienia i podmiotowego traktowania siebie i innych.